دکتر مصدق در مرداد 1332 طی یک رفراندوم دست به انحلال مجلس زد. برخی معتقدند این رفراندوم از نظر قانونی نادرست بود و اقدام دکتر مصدق در انحلال مجلس کاملاً غیرقانونی بود؛ حتی علیرغم آنکه رفراندوم غیرقانونی بود؛ به درستی هم اجرا نگردید. اما دکتر مصدق خود با ارائه دلایلی معتقد بود که رفراندوم و انحلال مجلس ایراد قانونی نداشت. 

شاه خاطره تلخ عزل پدرش توسط انگلیسی‌ها را از یاد نبرده بود و خوب به یاد داشت که انگلیسی‌ها درصدد بودند ابتدا یکی از اعضای خاندان قاجاری را به تخت سلطنت بنشانند؛ اما با این حال محمدرضای جوان به این موضوع هم واقف بود که برای تقویت قدرت سیاسی خود چاره‌ای جز تکیه به انگلیس ندارد.

آمریکا و انگلیس بارها با نقشه‌های متعدد تلاش نمودند تا موجبات سقوط دولت مصدق را فراهم آوردند. یکی از نقشه‌هایی که آنان در این رابطه استفاده نمودند موضوع پررنگ کردن خطر کمونیسم و اثبات رابطه دکتر مصدق با شوروی و حزب توده بود.

طبق یک روایت و به نقل از غلامحسین مصدق آمده است: در آن زمان «ارنست پرون بیمار شده بود و من دکتر جراح او بودم و جان او را نجات دادم. روزی ولیعهد که دوستی نزدیکی با پرون داشت از من پرسید: آیا تقاضایی داری؟ من هم آزادی پدرم را در خواست کردم و گفتم: اگر آزادی او ممکن نیست لااقل در ملک خود واقع در احمد اباد تحت نظر قرار گیرد، به این ترتیب با علاقه‌ای که ...

برخی از کودتاگران کسانی بودند که علیرغم دوستی با مصدق، در نهایت با تطمیع مالی و سیاسی به جرگه مخالفان مصدق درآمدند و نقش مهمی در سقوط دکتر مصدق ایفا نمودند. زاهدی از جمله این افراد است که گرچه زمانی به مصدق نزدیک بود؛ اما بتدریج به صف مخالفان قسم خورده او پیوست.

انگلیس وقتی نتوانست از طریق مذاکره ایران را متقاعد به پذیرش پیشنهادات خود پیرامون حل بحران نفتی نماید، به سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی متوسل شد تا شاید از این طریق بتواند ایران را تسلیم خواسته‌های خود نماید.

پیشینه تاریخی مجلس به عنوان مهمترین نهاد قانونگذاری در ایران به دوره انقلاب مشروطه و حوادث بعد از آن بازمی‌گردد. از زمان تشکیل اولین مجلس تا مجالس بعدی در دوره پهلوی اول و دوم، قدرت قانونگذاری با فراز و نشیب‌های فراوانی روبرو بود.

پس از ناامیدی قوام، شاه دست به کار شد و علاء وزیر دربار را خدمت آیت ا... فرستاد تا نخست وزیری قوام را بپذیرد.آیت ا... کاشانی جواب علاء را در روز 29 تیر ضمن اعلام اولتیماتوم ، ارائه نمود : "...به عرض اعلیحضرت برسانید اگر در بازگشت دولت دکتر مصدق تا فردا اقدام نفرمایید، دهانه تیز انقلاب را با جلوداری شخص خودم متوجه دربار خواهم کرد. در انتظار اقدام مجدانه ...

با کشته شدن رزم‏آرا اوضاع به‏ کلی عوض شد و مردم نیز باهدایت‏ آیت‏ الله کاشانی و هماهنگی‏ بعضی ‏از نمایندگان مجلس، تظاهرات و اجتماعاتی در حمایت از ملی شدن صنعت نفت‏ برپاکردند. سرانجام، لایحه ملی شدن نفت در 29 اسفند 1329 درمجلس به‏تصویب رسید...

آیت‌اللّه‌ قمی‌ رهبری‌ آیت‌اللّه‌ کاشانی‌ را در فتوای خود مورد تأیید و آن‌ را ملاک‌ حقانیت‌ لزوم‌ ملی‌ شدن‌ نفت‌ اعلام‌ نمود و نوشت‌ «با توجه‌ به‌ این‌که‌ مثل‌ حضرت‌ آیت‌اللّه‌ آقای‌ حاج‌ ابوالقاسم‌ کاشانی‌ دام‌ ظله‌ که‌ از اول‌ عمر و زندگانی‌ خود اشتغال‌ به‌ اصلاح‌ امور مسلمین‌ و خیرخواهی‌ مردم‌ و مبارزه‌ با دشمنان‌ دین‌ و دنیای‌ مسلمین‌ بوده‌اند ...

قسم نامه ی فراماسونی بودن مصدق به هیچ روی قابل کتمان نیست. هم چنان که سعی در بی ارزش نمودن متن قسم نامه مصدق نیز راه به جایی نمی برد، آن که بخواهیم مصدق را از اعضای غیر فعال و دیده ناشدنی لژ آدمیت بدانیم، به هیچ روی توجیه کننده امضای او نمی باشد. مصدق به خواسته ی خود پای سوگند نامه این لژ را امضا می کند و سوگند به وفاداری مادام العمر به آن می خورد....

مسیر ما مسیر نفت‏ نیست؛ نفت پیش ما مطرح نیست. ملى کردن نفت پیش ما مطرح نیست. این اشتباه است. ما اسلام را مى‏خواهیم. اسلام که آمد نفت هم مال خودمان مى‏شود. مقصد ما اسلام است. مقصد ما نفت نیست تا اگر یک نفر نفت را ملى کرده، اسلام را کنار بگذاریم براى او سینه بزنیم.

توطئه مشترک شاه و قوام این دو عامل سرسپرده امپریالیسم عقیم ماند و دکتر مصدق بنا به اراده خلق مجددا به روی کار آمد. دکتر مصدق قبلا در جریان مبارزات ملی شدن صنعت نفت علیه امپریالیسم انگلیس به سمت نخست وزیری ایران انتخاب شده بود. ولی از همان ابتدا دربار به مثابه عامل اجرای مطامع امپریالیست ها برای سرنگونی حکومت دکتر مصدق می کوشید.

     

نیمه پنهان: کشف تاریخ (1): فراز و فرود زندگی دکتر محمد مصدق نویسنده: منصور مهدوی ناشر: کیهان   نیمه پنهان: کشف تاریخ (2): فراز و فرود زندگی دکتر محمد مصدق نویسنده: منصور مهدوی ناشر: کیهان   آقای نخست وزیر، محمد مصدق ناشر: کانون اندیشه جوان دکتر محمد مصدق، زمانه و زندگی ناشر: کتاب سبز آشوب: مطالعه ای در زندگی و شخصیت دکتر ...

در این نامه شهید نواب به دکتر مصدق متذکر میشود که در صورت اعلام اجرای برنامه ها و احکام اسلامی توسط دکتر مصدق حاضر است تا با او همکاری نماید. این نامه در 30 خرداد 1332 نگاشته شده است.

محمد مصدق در ۲۹ اردیبهشت سال ۱۲۶۱ در تهران به دنیا آمد. پدر وی، میرزا هدایت‌الله آشتیانی معروف به «وزیر دفتر» از بزرگمردان دوره‌ ناصری و مادرش ملک تاج خانم، فرزند عبدالمجید میرزا فرمانفرما و نوه عباس میرزا ولیعهد قاجار و نایب‌السلطنه ایران بود.

در روز ۳۰ تیر ۱۳۳۱، یک سال و ۴ ماه پس از به ثمر نشستن نهضت ملی صنعت نفت، مردم ایران به رهبری آیت‌الله کاشانی با راهپیمایی در خیابان‌ها خواستار برکناری احمد قوام‌السلطنه و بازگشت محمد مصدق به پست نخست‌وزیری شدند.